THỦ ĐỨC: XƯA VÀ NAY
Trước năm 1975, quận Thủ Đức có diện tích vào khoảng 200 km2 và gồm có tất cả
15 xã với một dân số là 184.989 người. 15 xã là các xã sau đây (2):
• Long Thạnh Mỹ
• Long Bình
• Phú Hữu
• Thạnh Mỹ Lợi
• Bình Trưng
• Linh Xuân
• An Phú
• Phước Long
• Tam Bình
• Linh Đông
• Hiệp Bình
• Long Trường
• Long Phước
• Tăng Nhơn Phú
• Phước Bình
Sau năm 1975, có một số thay đổI về hành chánh và lãnh thổ của huyện Thủ Đức.
Theo quyển Danh Mục Các Đơn Vị Hành Chánh Việt Nam của Tổng Cục Thống Kê
xuất bản năm 1993, huyện Thủ Đức, thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, gồm 1 thị trấn và
20 xã như sau (3): 2
• Thị trấn Thủ Đức
• Xã Linh Đông
• Xã Hiệp Bình Chánh
• Xã Hiệp Bình Phước
• Xã Linh Xuân
• Xã Linh Trung
• Xã Tam Phú
• Xã Tam Bình
• Xã Phước Long
• Xã Phước Bình
• Xã Tân Phú
• Xã Hiệp Phú
• Xã Tăng Nhơn Phú
• Xã Long Thạnh Mỹ
• Xã Long Bình
• Xã Long Phước
• Xã An Phú
• Xã Bình Trưng
• Xã Phú Hữu
• Xã Long Trường
• Xã Thạnh Mỹ Lợi
Một
Chút Lịch Sử Và Địa Lý
Cũng như
mọi vùng đất khác ở Miền
Nam, vùng Thủ Đức đã trãi qua nhiều đổi thay
về
lãnh thổ và hành chánh
trong mấy thế kỷ vừa
qua.
Năm Mậu
Dần (1698), Thống suất Nguyễn
Hữu Cảnh được Chúa Minh Vương
Nguyễn
Phúc Chu (1675-1725, tức
Quốc Chúa) cử vào "kinh lược đất Chân Lạp,
chia
đất
Đông Phố thành hai huyện: lấy xứ
ĐồngNai làm huyện Phước Long, dựng
dinh Trấn
Biên (Biên Hòa), lấy
xứ Sài Côn làm huyện Tân Bình, dựng dinh Phiên Trấn (Gia Định)"
(1) . Năm 1808, vua Gia Long đổi
dinh Trấn Biên thành trấn Biên Hòa, huyện Phước
Long được
nâng lên thành phủ gồm 4 huyện là Bình An, Phước
Chánh, Long Thành và
Phước
An. Năm 1832, vua Minh Mạng
đổi trấn Biên Hòa thành tỉnh Biên Hòa. Năm
1837, vua cho lập
thêm phủ Phước Tuy và 2 huyện Ngãi An và Long Khánh. Huyện
Ngãi An gồm
4 tổng An Thổ, An Thủy, An Di và An Bình chính là vùng Thủ Đức ngày
nay. Trong thờI
Pháp thuộc, huyện Ngãi An (Thủ Đức) được
cho chuyển sang thuộc
tỉnh
Gia Định. Trong thời Cộng Hòa (1955-75) quận
Thủ Đức vẫn tiếp
tục là một quận
của tỉnh Gia Định. Sau ngày 30-04-1975, quận Thủ Đức
đổi thành huyện Thủ Đức
và
thuộc
Thành phố Hồ Chí Minh.
Theo Nghị
Định số 3-CP do Thủ Tướng Võ Văn Kiệt
ký ngày 06-03-1997 (4), lãnh
thổ của huyện Thủ
Đức được chia thành 3 quận: quận Thủ
Đức, quận 2 và quận 9.
Quận
Thủ Đức chỉ còn bao gồm
Thị trấn Thủ Đức,
các xã Linh Đông, Linh Xuân, Linh
Trung, Hiệp
Bình Chánh, Hiệp Bình Phước, Tam Bình, và một phần của
các xã Phước
Long, Tân Phú và Hiệp
Phú. Quận 2 bao gồm các xã An Phú, Bình Trưng và Thạnh Mỹ
Lợi
(thêm các xã An Khánh và Thủ
Thiêm). Quận 9 bao gồm các xã Phước Bình, Tăng
Nhơn
Phú, Long Thạnh Mỹ, Long Bình, Long Phước, Phú Hữu, Long Trường, và một
phần của các xã Phước Long, Tân Phú và Hiệp Phú. VớI sự thay đổI
mới nhứt nầy,
danh xưng
của vùng Thủ Đức được
đổi trở lại là Quận
và các xã được đổi lại gọi
là
Phường.
Quận Thủ Đức mớI
nầy gồm 12 phường vớI
tổng số diện tích là 4.726 Ha và
với một dân số tổng
cộng là 151.818 nhân khẩu, chia ra như sau:
Tên Phường
Diện tích (Ha) Nhân khẩu
Linh Đông 295 19.206
Hiệp
Bình Chánh 626 16.508
Hiệp
Bình Phước 766 12.254
Tam Phú 298 12.926
Linh Xuân 382 13.666
Linh Chiểu
130 11.576
Trường
Thọ 409 20.161
Bình Chiểu
549 12.288
Linh Tây 141 11.838 3
Bình Thọ
108 10.906
Tam Bình 341 7.831
Linh Trung 681 14.134
_________ ___________
Tổng cộng: 4.726 Ha 151.818 dân
Theo bản
đồ mới nhất của
T.P. Hồ Chí Minh do Nhà
Xuất Bản Trẻ xuất
bản năm
2000, Quận
Thủ Đức phía Bắc giáp với Huyện Thuận
An của Tỉnh Bình Dương, phía
Đông giáp với
Quận 9, phía Nam với Quận Bình Thạnh,
và phía Tây giáp với Quận 12
và Quận
Gò Vấp của T.P. Hồ Chí Minh. Con sông Sài Gòn là
ranh giới của Quận Thủ
Đức về phía Nam và Tây Nam. Xa lộ Biên Hòa là ranh giới về phía Đông giữa
Quận
Thủ Đức và Quận 9.
Thủ Đức Ngày Xưa: Một Vùng Nữa
Chợ Nữa Quê
Do vị
trí tiếp cận với Sài Gòn, Thủ
Đức, ngay trong thời Pháp thuộc, đã từng là một
vùng nữa
chợ nữa quê. Từ Sài Gòn đi lên Thủ Đức, khi tôi còn nhỏ,
trong thập niên 40
và 50, chỉ
có một lối duy nhứt là theo Quốc Lộ 1 qua Cầu
Bông (Đa Kao), vào Bà Chiểu,
qua Ngả
Tư Bình Hòa và Ngả Năm Bình Hòa, qua Cầu Băng Ky, Cầu Bình Lợi, Cầu Gò
Dưa,
và sau cùng là Cầu Ngang
để vào Chợ Thủ Đức.
Sang thập niên 60, thì có
thêm
một lối nữa là đi bằng
Xa lộ Biên Hòa, qua khỏi nhà máy Xi Măng Hà Tiên, khu
vực
Làng Đại
Học rồi rẽ trái tại
Ngả tư Xa lộ để
vào Chợ Thủ Đức (nếu
rẻ phải thì vào Chợ
Nhỏ và
Trường Bộ Binh Thủ Đức). Bây giờ
thì có thêm một lối đi nữa là theo đường
Xô
Viết
Nghệ Tĩnh (tức là đường Hồng
Thập Tự trước 1975), qua Ngả
tư Hàng Xanh, theo
Quốc lộ 13, qua Cầu Bình Triệu, đến Ngả
tư Bình Triệu thì rẽ phải
để đi về hướng Cầu
Gò Dưa.
Tính cách nữa
chợ nữa quê nầy của
vùng Thủ Đức thể hiện
qua nhiều phương diện.
Giữa Cầu Gò Dưa và Chợ
Thủ Đức ta có thể trông thấy nhiều cánh đồng
lúa, nhiều khu
vườn
cây ăn trái với những ngôi nhà tranh vách đất, nhưng xuống
khỏi dốc Cầu Ngang
thì đã vào Thị
trấn Thủ Đức vớI
phố xá san sát hai bên Chợ Thủ Đức.
Tính cách nữa
chợ nữa quê nầy càng thấy
rõ hơn qua mặt kinh tế. Thủ Đức
có những cánh đồng lúa,
những
khu vườn cây ăn trái, những vườn cao su, nhưng
cũng có những nhà máy kỹ
nghệ
thuộc loại lớn nhất
trong nước (thời V.N.C.H.) như Nhà máy Xi Măng Hà Tiên, Nhà
máy dệt
VIMYTEX, Nhà máy làm sửa
hộp Foremost, Nhà máy nước Đồng Nai, Nhà
máy nhiệt
điện Thủ Đức, Nhà máy kim khi VIKIMCO, Nhà máy sản xuất tôle VINATON,
vv...
Một
khía cạnh nữa là sự kiện
từ lâu vùng Thủ Đức đã là "sân sau" của người Sài
Gòn. Trong thời
Pháp thuộc, Thủ Đức đã là một
khu ăn chơi nổI tiếng qua câu nói "Chợ
Thủ Đức năm canh thức đủ" (xin lưu
ý về cách chơi chữ, nói lái, trong câu nói). Tài tử
giai nhân Sài Gòn thời
"thái bình" (từ
ngữ của thế hệ
cha ông chúng ta để mô tả giai
đoạn cực thịnh của
thực dân Pháp), sau một chầu hát bội
hay "ca ra bộ" ở Sài Gòn, có
thể đi
"xe kiếng" hay
"xe song mã" lên Thủ
Đức nhậu nhẹt và ăn nem (lúc bấy
giờ nem
Thủ Đức là nổi tiếng
nhất Nam Kỳ; sang thời Cộng Hòa thì nem Thủ
Đức đã xuống dốc
nhiều
và nhường địa vị lại
cho nem Lái Thiêu) cho đến
sáng mới trở về Sài Gòn, và vì
thế mớI tạo ra câu nói kể
trên. Người ta cũng rủ nhau đi tắm suối Xuân Trường,
một 4
con suối
nhỏ ở khoảng giữa
Thủ Đức và Dỉ An. Thi sĩ Tản
Đá, sau khi đã trở lại đất
Bắc, vẩn còn bâng khuâng tưởng nhớ đến
nem Thủ Đức và suối Xuân Trường
qua câu
thơ:
Thủ Đức, Xuân Trường, khách vắng đông? (5)
Trong thời Cộng Hòa thì dân Sài Gòn vẩn tiếp
tục truyền thống nầy.
MổI cuối tuần,
nếu
không đi chơi xa như Vũng Tàu, Long Hải để tắm
biển, hay không lên Lái
Thiêu,
Bình Dương
hái và mua trái cây, thì ngườI
ta lên Thủ Đức tắm "piscine". Hồ bơi
Hoàn
Cung, ngó ngang qua quán Con Gà Quay, đã một thờI làm ăn phát đạt.
Về sau thì lại
có thêm một
hồ bơi nữa là Ngọc
Thủy. Chính vì sự hiện diện
của các hồ bơi nầy
mà
suối
Xuân Trường đã dần dà bị rơi
vào quên lảng. Khoảng cuối thập
niên 60 và đầu
thập
niên 70 thì Thủ Đức lại có thêm một
trung tâm giải trí lớn nữa là khu Đường
Sơn
Quán bên phía Xa lộ
Đại Hàn với sân trượt (patin) nổi tiếng và thu hút rất
đông dân Sài
Gòn vào mổi
cuối tuần.
Thủ Đức, Một Vùng Đất
Văn Hóa
Cũng do vị
trí tiếp cận vớI Thủ
đô Sài Gòn, Thủ Đức cũng là một trung tâm văn hóa
khá quan trọng.
Về phương diện giáo dục,
trong thờI VNCH, Thủ Đức là đơn
vị hành
chánh cấp
quận duy nhất có đầy đủ
các trường từ cấp tiểu
học lên đến đại học.
Về
trường
đại học, không phải một mà tới
hai trường: Đại Học Khoa Học
(Ban Vật Lý Địa
Cầu)
và Đại Học Kỹ Thuật
Bách Khoa. Nếu không có
ngày 30-04-1975, trường Đại Học
Kỹ Thuật Bách Khoa (Viện Trưởng là Giáo sư
Tiến sĩ Đổ Bá Khê, đã từng giữ chức
vụ
Thứ Trưởng Bộ Giáo Dục
thời Tổng Trưởng Ngô Khắc
Tỉnh) có thể đã trở thành trường
đại học có cơ sở
và khuôn viên (campus) lớn
nhất tại Miền Nam. Về
trường trung học
công lập,
ngoài trường trung học phổ thông, Thủ
Đức còn có trường Trung Học Kiểu
Mẫu là
trường trung học dạy chương
trình tổng hợp đầu tiên tại
Miền Nam với cơ sở
đồ
sộ và
khang trang nhất trong
toàn quốc. Ngoài ra còn
có Trường Trung Hoc Kỹ Thuật
Việt Đức ờ Ngả
tư Xa lộ. Giáo hộI Công giáo cũng có một số trường
trung học như
trường
Lasan Mossard, trường
Thánh Phan-Xi-Cô, và một
trường nữa có nội trú dành
cho nữ
sinh.
Về phương diện tôn giáo, vùng Thủ
Đức tập trung khá nhiều những cơ
sở quan
trọng
của Giáo hội Công Giáo như An Phong Học Viện (tiểu
chủng viện của Dòng Chúa
Cứu Thế; tôi đã từng dạy Sử
Địa tại đây trong thờI gian 1969-71; hiện nay cơ sở
nầy đã
bị
sung công để làm bệnh viện cho quận
Thủ Đức); Tu viện Dòng Phước Sơn trong đó
có một
cơ sở đóng sách do các Linh Mục thuộc nhà dòng trông nom (trong thời gian làm
Quản
Thủ Thư Viện cho Trường
KMTĐ tôi thường mang sách
cũa thư viện sang đây
đóng bìa); Tu viện
Phan Xi Cô (Tăng Nhơn
Phú); Nhà thờ Dòng Đa
Minh (Trường Thọ);
Nhà thờ
và Tu viện Khiết Tâm (Tam Bình); Nhà thờ Họ đạo
Thủ Dức (Linh Chiểu). Về
đạo
Tin Lành thì có Nhà thờ HộI thánh Tin Lành ở Hiệp Phú.
Về Phật Giáo, vùng Thủ Đức có rất
nhiều chùa: chùa Huê
Nghiêm (Bình Thọ), chùa
Huỳnh Vỏ
(Linh Trung), chùa Long Nhiểu
(Linh Tây), chùa Vạn
Quang (Linh Tây), chùa
Pháp Trí (Linh Xuân), chùa Vô Ưu
(Linh Đông), chùa Thiên Phước
(Trường Thọ), chùa
Nhất
Trụ (tức Một Cột,
Bình Thọ), chùa Bửu Long (Long Bình), chùa Thanh
Sơn (Long
Bình), chùa Xà Lợi
Phật Đài (Long Bình),
chùa Kiều Đàm (Tân Phú),
chùa Pháp Bảo
(Tân Phú), và chùa Thiên Minh (Phước Bình). 5
Trong các cơ
sở tôn giáo, đặc biệt đáng kể
nhất là Chùa Nhất Trụ (Phật
Giáo),
Thánh Thất
Liên Hoa Cửu Cung (Cao
Đài), và Đình Phong Phú.
Chùa Nhất
Trụ (tên đầy đủ là Nam Thiên Nhất
Trụ) là một ngôi chùa vớI kiến trúc mô
phõng theo chùa Một
Cột tại Hà NộI (chùa Một
Cột được xây cất từ thời
Nhà Lý, tên chữ
là chùa Diên Hựu),
do kiến trúc sư Nguyễn Gia Đức
vẻ kiểu và Thượng tọa
Thích Trí
Dũng đứng
ra khởi công xây cất vào năm 1970, trên một mãnh đất rộng 8.000 mét
vuông, tại
địa chỉ số 511 đường
Nguyễn Du, Thị Trấn Thủ
Đức. Việc xây cất hoàn
thành vào năm Nhâm Tý (1972). Chùa được xây trên một
cột trụ to vươn lên từ
giữa
một hồ sen đủ màu rộng
trên 700 mét vuông vớI
hàng ngàn cá chép nuôi thả
trong hồ.
Ngoài chánh điện
thờ Tam Thế Phật, và các kiến
trúc phụ thuộc như nhà tổ,
nhà trai,
gác chuông và cổng
tam quan, đặc biệt là chùa Nhất Trụ còn có những
khu vườn trồng
cây ăn trái đủ
loại cung cấp trái cây đủ bốn mùa để
cúng dường Tam Bảo (6). Trong
chùa có tượng
Phật Quan Âm 24 tay bằng gổ mít. (7)
Thánh Thất
Liên Hoa Cửu Cung, tọa lạc tại
xã Linh Xuân, trên một miếng đất rộng
8150 mét vuông, được
khởi công xây cất trong năm 1940 và khánh
thành năm 1941 và
bị
thiêu hủy vào đêm 17
Tháng Tư năm 1946 . Thánh
Thất được tái tạo vào năm 1960,
với
kinh phí trên 10 triệu đồng và khánh thành vào ngày 15
Tháng MườI năm 1967 (8).
Đình Phong Phú là một
ngôi đình cổ kính, tọa lạc tại
làng Phong Phú, tổng An
Thủy
(sau năm 1940, làng Phong Phú đổi tên thành Tăng Nhơn
Phú, nhưng tên đình vẫn giữ
nguyên). Để
đến ngôi đình nầy, ta có thể theo Xa lộ Biên Hòa, qua khỏi khu vực Làng
Đại Học, rẽ tay mặt
tại ngả tư xa lộ,
đi về hướng Trường Bộ
Binh Thủ Đức, khoảng hơn
một
cây số, nhìn về phía tay phải ta sẽ thấy
cái cổng đình bằng gạch tô đá mài với
dòng
chữ to
Đình Phong Phú. Ta hảy
nghe tác giả Huỳnh Minh
mô tả cảnh trí ngôi đình: 'Từ
đầu cổng đi vô, trải qua một con đường
đá đỏ quanh co. Hai bên
có những thửa vườn
cây ăn trái. Vào một
đổI đường, nhìn về phía trái, thấy ngay ngôi chùa Phong Linh Tự.
Tiếp tục đi xa thêm chút nữa, là đến vuông rào đình Phong Phú, diện tích khoảng 1800
m2. Bước
qua cửa tam quan vào sân
đình, có hòn non bộ sừng sững trên một
hồ nước
nhỏ
xây ở giữa sân. Phong cảnh đầy thơ
mộng. Cạnh phía cổng đình, tạc hình một con
bạch
mã to lớn trông oai vệ. Nhà vỏ ca cũng khá rộng,
để đến khi lệ kỳ yên thì hát cúng
nơi
đây. Ngôi đình có ba vòng bao lam, chạm
trổ khá tinh vi. Bên
trong, biển, liển vàng
son hực
hỡ. Kiểu mẫu theo lối
cổ, đình có ba nóc, rồng đoanh phụng múa uy nghi.
Giữa
Long đình, một pho tượng râu dài, mắt sáng, mặt hồng hào, vận
triều phục, tay
cầm quạt. Cạnh bên có đựng
một thanh giản. Tương truyền
ấy là tượng vị Thành
hoàng bổn
cảnh của làng Phong Phú. Nhưng không ai biết rõ danh hiệu của vị
thần.
Hẳn là
một vị võ quan công thần triều Nguyễn
chi đây. Phía sau long đình có ba bàn
thờ
sát vách. Hai bàn hai bên thờ
hia mão và một long bào,
bàn giữa thờ chữ Thần
hai
bên có đôi câu liển:
Nhất
trung càn khôn, nhơn nhơn triệu lỗI
lạc
Ân quang hải
nhạc, chúng chúng ngưỡng thăng bình
Hai bên vách, một
bên có thờ chiếc võng điều, một bên có tượng
bạch mã. Hẳn đây
cũng là kỹ
vật của vị Thần
đã lưu lại'. (9)
Hàng năm vào các ngày 14, 15 và 16 tháng 11 âm lịch là lệ kỳ yên. Theo các vị
bô
lảo
trong làng, đình Phong Phú đã có từ
gần 200 năm, như vậy có thể
liệt ngôi đình nầy
vào hàng những
ngôi đình cổ nhất tại miền
Nam. 6
Ngôi đình cổ
nầy đã bị phá hủy hoàn toàn hai lần
vào các năm 1948 và 1968. Đình
được
xây dựng lại vào năm 1969. Những mô tả của
tác giả Huỳnh Minh ghi
bên trên
hiện
nay không còn đúng nữa.
Sau đây là phần mô tả đình Phong Phú đã được trùng tu
trong quyển
Đình Việt Nam = Community
Hall in Vietnam của Hà
Văn Tấn và Nguyễn
Văn Kự:
'Đình được xây trên một khu đất rộng,
cao hơn mực nước biển
10,5m, vớI diện
tích 4.620m2, có tường
xi măng bao bọc. Có hai lớp cổng, lớp
thứ nhứt có hai cửa ở hai
bên, ở
giữa có bình phong gắn hình hổ đắp nổi.
Cổng thứ hai là tam quan. Giữa tam
quan thờ
Bạch Mã. Sau tam quan là
bàn thờ Thần Nông. Trước tam quan là cột cờ.
Trong có hòn non bộ
khá lớn, hai bên có hai
miếu thờ Ngũ Hành nương nương và miếu
thờ Bạch Mã. Tiếp đến là nhà võ ca đối
diện vớI chính điện; cách sân rộng 10,5m là tiền
điện;
tiền điện nầy bày năm lư
hương lớn bằng xi măng sơn
nhũ giả đồng. Trung điện
được
trang trí rực rỡ, hoành phi, câu đối, cửa võng, y môn, bàn thờ đều
được chạm trổ,
sơn
son thếp vàng hình long,
ly, quy, phượng, hoa
lá... Chính điện nằm ở trung tâm ngôi
đình được
kiến trúc theo kiểu nhà vuông có bốn cột chính rồi
phát triển ra chung quanh
bằng
các cột phụ, là nơi thờ
thành hoàng bản cảnh. Đây là đình duy nhất thờ tượng
thần
(các đình khác ở thành phố Hồ Chí Minh chỉ
thờ bài vị). Tượng thần
đặt trong khám
cao 2,50m đặt
trên bệ xi măng cao 1m.
Khám được chạm rồng, cá chép hóa rồng,
hoa
lá.. Đình thờ
thành hoàng nhưng chưa rõ là ai. Có giả thuyết cho rằng
thành hoàng là
ông Đỗ
Thành Nhân, một tướng giỏi của
Gia Long, sau bị Gia Long
giết vì nghi ông làm
phản.
Có ngườI nói đình thờ một vị
tướng của Tây Sơn tên là Nguyên Hóa, nên đình
không có sắc
phong.' (10)
Do việc phân chia lại lãnh thổ của Quận
Thủ Đức vào năm 1997, xã Tăng Nhơn
Phú được
đổi gọi là Phường Tăng Nhơn
Phú thuộc về Quận 9, nên ngôi đình cổ nầy
nay thuộc
về Phường Tăng Nhơn Phú, Quận 9. Bộ Văn Hóa đã công nhận
đình Phong
Phú là Di tích lịch
sử theo quyết định số
57-VH/QĐ ký ngày 7-1-1993.(11)
Ngoài các cơ
sở tôn giáo vừa kể trên, Thủ
Đức còn có lăng quý tộc nhà Hồ cũng là
một di
tích lịch sử quan trọng. Ngôi lăng nầy tọa lạc
tại xã Linh Đông, cách quận lỵ Thủ
Đức độ 500 mét về hướng Đông Bắc,
chiếm một diện tích khoảng
5000 mét vuông. Đó
là lăng của
Phúc Quốc Công Hồ Văn Bôi (còn có tên là Vui),
một công thần của Vua Gia
Long. Cụ
có một ngườI con gái là Bà Hồ Thị Hoa (còn có tên là Thật), được
Vua Gia
Long chọn
làm phối thất cho Hoàng Tử Nguyễn Phúc Đảm.
Bà Hồ Thị Hoa sinh được
hoàng tử
Nguyễn Phúc Miên Tông, về sau lên ngôi là Vua Thiệu Trị. Vậy
cụ Hồ Văn Bôi
chính là ngoại
tổ của Vua Thiệu Trị. Trong khu lăng nầy,
ngoài ngôi lăng của Phúc
Quốc
Công, còn có ngôi lăng của
thân mẫu của ngài và ngôi từ đường gọI
là Hồ Tộc
Từ, về sau được Vua Tự
Đức đổi tên lại gọi
là Dũ Trạch Từ (12). Chính vì sự hiện diện
của
khu lăng mộ nầy, nhà Nguyễn đã cố gắng
nhiều trong việc thương thuyết
với Pháp
để
chuôc lại ba tỉnh Miền Đông. Về
sau, khi ký hiệp ước Pháp-Việt ngày 15-03-1874,
nhà Nguyễn
đã yêu cầu ghi vào một điều khoản
là Pháp phải cam kết bảo vệ
khu lăng
mộ đó
và chính quyền địa phương phải
cấp 100 mẫu ruộng chung quanh để
lo việc
hương
khói và tu bổ cho khu
lăng mộ. Hiện nay khu di tích nầy đã bị xóa sạch,
toàn bộ
khu lăng mộ
đã bị giải toả, không còn vết
tích gì nữa cả. Thật là đáng tiếc.
7
Thủ Đức Ngày Nay: Một Vùng Đô-Thị-Hóa
Thủ Đức ngày nay đã có những thay đổi rất lớn,
với tính cách đô-thị-hóa ngày càng
đậm
nét. Lý do chính của hướng phát triển đó là vì ngày nay Thủ Đức đã trở
thành một
quận nội thành của T.P. Hồ Chí Minh, các xã đã trở thành các Phường. Nhiều công
trình xây dựng
đã được thực hiện để
phát triển hạ tầng cơ
sở của nền kinh tế
địa
phương,
đặc biệt là hệ thống
giao thông và điện nước.
Về
nông nghiệp, diện tích trồng trọt đã sụt
giãm rất nhiều, chỉ còn 2.000 ha, với
năng
suất
(cho cây lúa) kém xa vùng đồng
bằng sông Cửu Long (từ 2,4 đến 3,3 tấn/ha
so với
từ 6 đến 8 tấn/ha của
đồng bằng Cửu Long). Chăn nuôi (trâu, bò, gà, vịt, bồ câu, chim
cút, cá...) chỉ
có tính cách gia đình, quy mô nhỏ.
Nhiều ao, hồ đã được lấp
đi, để lấy đất
bán cho việc
làm dường xá, hay xây dựng nhà máy thành các khu công
nghiệp.
Về
công nghiệp,Thủ Đức ngày nay có rất
nhiều nhà máy mới của các xí nghiệp
quốc
doanh, xí nghiệp
tư doanh, xí nghiệp liên doanh với nước ngoài, xí nghiệp
100% vốn
nước
ngoài, thí dụ như Công ty sơn ICI, Công ty thuốc thú y BIOS Pharmachemie của
Bayer, Công ty máy móc điện
tử National Panasonic,
Công ty nước ngọt Coca-Cola,
Công ty thời
trang Triump, Công ty dầu
nhớt Castrol, vv... Đặc biệt ở
Phường Linh
Trung có Khu Chế
Xuất Linh Trung được thành lập năm 1993 trên một diện tích 150 ha,
vớI vốn đầu tư
xây dựng hạ tầng cơ
sở 14 triệu Mỹ kim. Hiện
nay Khu Chế Xuất Linh
Trung đã quy tụ
được 32 công ty nước ngoài (với tổng số
vốn đầu tư là 171 triệu
Mỹ
kim) đang hoạt
động trong các ngành điện, điện tử,
hoá chất, may mặc, da giấy, vv. Từ
năm 1996, Quận
Thủ Đức lại hình thành thêm 2 Khu Công Nghiệp lớn: Khu Công
Nghiệp
Linh Trung-Linh Xuân (450 ha), và Khu Công Nghiệp
Bình Chiểu (200 ha). Toàn
Quận
Thủ Đức hiện nay có trên 150 nhà máy có quy mô sản xuất lớn
(phần lớn tập
trung trong các Khu Công Nghiệp,
Khu Chế Xuất) và hàng ngàn nhà máy nhỏ sản xuất
đầy đủ các mặt hàng tiêu thụ.
Về thương mại, ngoài các chợ
truyền thống như chợ
Bình Triệu, chợ Linh Xuân, chợ
Phước Long,
chợ Hiệp Phú, chợ Tăng Nhơn Phú, chợ Tân Phú, Quận Thủ Đức
cũng có
rất
nhiều khu thương mại và dịch
vụ lớn tại các Phường
Hiệp Bình Chánh, Tam
Bình,
Bình Chiểu,
Linh Xuân. Tại đây ngườI dân có thể tìm thấy bất
cứ hàng hoá, dịch vụ cần
thiết
nào, ngay cả các hàng hóa
ngoại quốc mà không cần phải vào trung tâm Sài Gòn
để tìm
mua.
Về phương diện giáo dục,
Quận Thủ Đức hiện
có:
• Trường
tiểu học (lớp 1-5): 19 trường
• Trường
phổ thông cơ sở (lớp
6-9): 11 trường
• Trưởng
phổ thông trung học (lớp 10-12): 6 trường
Đặc biệt, Quận thủ
Đức còn có Làng Thiếu Nhi tọa lạc
trên đường Võ Văn Ngân,
Phường
Linh Chiểu, do Marina
Picasso Foundation thành lập.
Đây là cơ sở nuôi dạy trẻ
mồ côi
rất hiện đại với
cảnh quan rất đẹp. Một
nét đặc biệt nữa về
giáo dục là Quận
Thủ Đức cũng là nơi tập trung nhiều
trường đại học và trung học
chuyên nghiệp, thí dụ
như: 8
* Hệ
thống Đại Học Quốc
Gia Thành phố Hồ Chí Minh gồm các trường sau đây: 1)
Trường
Đại Học Đại Cương,
đào tạo Chứng chỉ đại
cương cho các trường đại học
thuộc
hệ thống Đại Học
Quốc Gia TPHCM; 2)Trường Đại Học
Nông Lâm, đào tạo kỹ sư
các ngành Cơ
khí nông lâm, Chế biến lâm sản, Chăn nuôi thú y, Nông học, Lâm nghiệp,
Thủy sản, Chế biến
bảo quản nông sản, Kinh tế nông lâm, Quản lý đất đai, Phát triển
nông thôn; 3) Trường
Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, đào tạo
cử nhân các ngành Toán
tin
học,
Công nghệ thông tin, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Công nghệ sinh học, Địa
chất,
Khoa học
môi trường; 4) Trường Đai Học Sư Phạm
Kỹ Thuật, tọa lạc
tại Phường Linh
Chiểu,
đào tạo giáo viên kỹ thuật có trình độ
đại học thuộc các ngành Cơ
khí chế tạo
máy, Cơ
khí động lực, Điện dân dụng,
Kỹ thuật công nghiệp, Kỹ thuật
in, Kỹ thuật điện-
điện tử, Cơ kỹ
thuật, Thiết kế máy, Công nghệ
cắt may, Kỹ thuật nữ
công, Kỹ thuật nông
nghiệp;
5) Trường Đại Học Luật,
tọa lạc tại Phường
Hiệp Bình Chánh, đào tạo cử nhân
luật
các ngành Luật thương mại, Luật
dân sự, Luật hành chánh, Luật hình sự, Luật quốc
tế; 6)
Thư Viện Trung Ương của Đại
Học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh, một
tòa
nhà 5 tầng
với đầy đủ trang thiết
bị thư viện hiện
đại nhứt trong cả nước, với
một hệ
thống
tự động hóa mua của Hoa Kỳ do tài trợ của UNESCO (hệ
thống VTLS)
* Trường
Đại Học Thể Dục
Thể Thao, tọa lạc tại
Phường Linh Trung, đào tạo giáo
viên, huấn
luyện viên, cán bộ quản lý các bộ
môn thể dục thể thao
* Trường
Đại Học Giao Thông Vận Tải: tọa
lạc tại Phường Tăng Nhơn
Phú (nay
thuộc
Quận 9), đào tạo kỹ sư
các ngành về giao thông vận tải
* Trường
Cao Đẳng Xây Dựng: tọa lạc
tại Phường Linh Chiểu, đào tạo cán sự trung
cấp
cho các ngành Thi công và Thiết
kế xây dựng
* Trung Tâm Huấn
Luyện Thể Dục Thể
Thao Trung Ương 2, tọa lạc tại
Phường Linh
Trung, là nơi
tập trung huấn luyện chuyên môn cho các đội thể
thao quốc gia, các đội
tuyển
thể dục thể thao của
các ngành và các tỉnh
thành (Trung Tâm nầy đặt tại cơ
sở cũ
của Trường Trung Học Kiểu Mẫu
Thủ Đức)
* Học
Viện Chính Trị Quốc Gia: tọa
lạc tại Phường Tăng Nhơn
Phú (Quận 9), đào
tạo cử nhân lý luận chính trị cho các cán bộ đảng trung và cao cấp
(đây là cơ sở cũ của
Học Viện Cảnh Sát thời
VNCH)
* Trường
Kinh Tế Kỹ Thuật Công Nghiệp
Nhẹ: tọa lạc tại
Phường Tăng Nhơn Phú,
đào tạo
cán sự trung cấp cho các ngành Cơ khí, Điện công nghiệp và dân dụng, Dệt,
Sợi,
Nhuộm, Da giấy, May, Công nghệ giấy và cellulose
* Trường
Kỹ Thuật Công Nghiệp May và Thời Trang: tọa lạc tại
Phường Linh Đông,
đào tạo
cán sự trung cấp cho các ngành Công nghệ may, Sửa chửa
thiết bị máy
* Trường
Dạy Nghề Người Tàn Tật
Trung Ương 2: tọa lạc tại
Phường Phuớc Long,
dạy
nghề và kỹ thuật cho người
tàn tật
Về phương diện vui chơi
giải trí, Quận Thủ Đức
và Quận 9 hiện nay là nơi tập trung
nhiều
khu vực vui chơi giải trí cuối
tuần cho ngươi dân TPHCM và các vùng lân cận.
Đáng kể
nhất là:
* Công Viên Nước
(Saigon Water Park) tọa lạc trên đường Kha Vạng Cân, Phường
Linh Đông, là một
khu giải trí hiện đại đạt
tiêu chuẩn quốc tế, phục
vụ các trò chơi giải trí
dướI nước như hồ
bơi, trượt nước trong lòng máng, lòng ống, cầu
trượt, hồ náo hoạt,
ống
đen tốc độ, đường rơi
tự do 9
* Thế
Giới Nước (Vietnam Water World): tọa lac tai Phường Long Thạnh Mỹ (Quận
9), phục
vụ các trò chơi giải trí dưới
nước giống như Công Viên Nước
nhưng với quy
mô rộng
lớn hơn, ngoài ra còn có hồ tạo sóng nước
như bải biển, khu cắm
trại picnic
(rộng
22 ha), và sân đua xe kart và sân trượt
(roller skating), các phòng hát karaoke, và
sân khấu
ca nhạc poprock
* Khu Du Lịch
Suối Mơ: tọa lạc
tại Phường Long Bình (Quận 9), với hồ
bơi, nhà
hàng, và, đặc
biệt, có sân khấu nước để
biểu diển cá heo, hải cẩu, hải
sư
* Công Viên Lịch
Sử Văn Hóa Dân Tộc: hiện đang xây dựng,
trên một diện tích 400
ha, tọa
lạc tại Phường Long Bình (Quận
9), nhằm phục vụ nhu cầu
giải trí và tìm hiểu
các nền
văn hóa của các dân tộc sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam; chia thành 4 khu:
Khu 1, Các nền
văn hoá ThờI Cổ đại (80 ha), Khu 2, ThờI Trung đại
(33 ha), Khu 3,
ThờI Cận đại (30 ha), và Khu 4, phục vụ
các trò chơi giải trí và sinh hoạt dân gian (265
ha)
* Khu Du Lịch
Suối Tiên: tọa lạc cạnh
Xa lộ Hà NộI (tức Xa lộ
Biên Hòa củ), thuộc
Phường
Tân Phú (Quận 9), là khu
vực văn hóa có phong cảnh đẹp, nhiều
cây xanh
bóng mát, và thường
được gọi là Vùng đất Tứ Linh vớI
Long, Lân, Quy, Phụng. Tại đây,
du khách có thể
ngắm Quần thể Thiên cảnh,
Hoàng Mai Đài, Tháp ngà thần,
Thiên đàng
bảo
tháp, Long hoa nhật nguyệt thiên cảnh bồng lai, Thiên đình cung, Kỳ lân cung,
Phụng
hoàng cung, Sơn cung, Thủy cung, Đại cung lạc cảnh hồ,
Cung vàng điện ngọc,
Đại bồ cung vớI tượng
Phật Thích Ca nhập thiền, Quang minh cảnh,
vv. Ngoài ra, du
khách còn có thể
tham gia cac trò chơi giải trí như đi tàu lượn siêu tốc vượt qua dãy
Ngân hà, qua động
chằn tinh, đi đu quay,
đua xe, đạp xe trên đường rây trên không qua
hồ cá
sấu, tháp đu dây ly tâm,
các mô hình vòng xoay, bến
du thuyền, bơi thuyền trên
hồ, biển nhân tạo hoặc đến
tham quan sở thú thu nhỏ vớI hàng trăm thú rừng
chim
muông. Đặc
biệt những ngày lể, thứ bảy,
chúa nhựt còn có trình diển sân khóa hóa điện
ảnh
huyền sử trận đánh giữa
Sơn Tinh và Thủy Tinh, múa Lân Sư Rồng, thi đấu
cờ
ngườI,
ca nhạc tạp kỷ poprock,vv.
* Vietnam Golf & Country Club: tọa lạc
tại Phường Long Thạnh Mỹ (Quận
9), là sân
golf lớn
và hiện đại (với 36 lổ),
nhằm phục vụ cho ngườI
giàu và ngườI nước ngoài
* Sân Chim: tọa
lạc tại Phường Long Thạnh
Mỹ (Quận 9), trên một cù lao của sông
Đồng
Nai, nơi vào buổI chiều tối
có hàng ngàn chim muông, nhiều
nhất là chim cò, bay
về đậu kín trên các cành cây, ngọn dừa trong vườn;
du khách thường đến vào buổi
chiều
tối để quan sát chim và ngủ lại qua đêm
Kết Luận
Vùng Thủ
Đức, do vị trí đặc biệt
tiếp cận với Sài Gòn, đã mang một số
cá tính đặc
thù. Nó là một
vùng nữa chợ nữa quê vừa
dễ thương, vừa hấp
dẫn đối với người
dân
Sài Gòn. Nó có đầy
đủ những chổ vui chơi,
giải trí cho dân Sài Gòn
sau một tuần làm
việc mệt nhọc Nem Thủ
Đức là một đặc sản
nổi tiếng trong cả nước qua nhiều
thập
niên. Thủ
Đức lại còn là một vùng đất văn hóa khá quan trọng của Miền
Nam, với lăng
mộ,
chùa chiền, thánh thất, đình miếu cổ kính. Hiện
nay, Quận Thủ Đức đang biến
thành một
vùng đô-thị-hóa rất quan trong của TPHCM. Trong tương lai, chắc chắn vùng
Thủ Đức sẽ còn phát triển
nhiều hơn về mọi
mặt, đặc biệt là hướng
công nghiệp hóa. 10
GHI CHÚ:
(1) Hội
Đồng Trị Sự Nguyển
Phúc Tộc. Nguyễn Phúc tộc thế phả
: thủy tổ phả,
vương
phả, đế phả. Huế
: Nhà xuất bản Thuận Hóa, 1996. Tr. 149.
(2) Huỳnh Minh. Gia Định
xưa và nay. Sài Gòn : Tác
giả xuất bản, 1973. Tr. 429.
(3) Nguyễn
Đình Đầu. Nghiên cứu địa bạ
triều Nguyễn : Biên Hòa (Sông Bé, Đồng
Nai, Bà Rịa,
Vũng Tàu). Tp Hồ Chí Minh
: Nhà xuất bản TP Hồ Chí Minh, 1994. Tr.
117.
(4) Công Báo, ngày 15-03-1997, tr. 283-289.
(5) Huỳnh Minh, sđd, tr. 401.
(6) Huỳnh Minh, sđd, tr. 283-285.
(7) Thạch
Phương, Lê Trung Hòa, chủ biên. Từ điển thành phố
Sài Gòn - Hồ Chí
Minh. Tp Hồ
Chí Minh : Nhà xuất bản Trẻ, 2001. Tr. 662.
(8) Huỳnh Minh, sđd, tr. 301-303.
(9) Huỳnh Minh, sđd, tr. 315-316.
(10) Hà Văn Tấn,
Nguyễn Văn Kự. Đình Việt Nam = Community Hall in
Vietnam. Tp
Hồ Chí
Minh : Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh, 1998. Tr. 370-371.
(11) Từ
điển thành phố Sài Gòn - Hồ Chí Minh, sđd, tr. 676.
(12) Huỳnh Minh, sđd, tr. 68-71.
Bản đồ Quận
Thủ Đức – Quận 9 – Quận
2 11
Tiền Điện – Đình Phong Phú (hình trên)
Tam Quan – Đình Phong
Phú (hình dưới)
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét
Căn hộ Lan Phương Thủ Đức được hỗ trợ vay gói 30.000 tỷ cho người mua nhà. Liên hệ: 0937.86.17.19 – 0915.046.239